تنبلی چشم
تنبلی چشم ، که در اصطلاح پزشکی آمبلوپی نامیده می شود ، نوعی اختلال بینایی است ؛ در صورتی که نسبت به درمان این اختلال به موقع اقدام نشود ، منجر به اتفاقات جبران ناپذیری هم چون از دست دادن بینایی خواهد شد. اما اگر به موقع تشخیص داده شود و جهت درمان آن پیش روید ، به راحتی قابل درمان خواهد بود. به دلیل اهمیت این موضوع کلینیک فوق تخصصی و جراحی چشم نورنگاه کرج این مطلب را تهیه کرده است. در صورتی که شما نیز با چنین مشکلی در کودکان خود رو به رو شده اید ، در ادامه مطلب با ما همراه باشید.
علت بروز اختلال تنبلی چشم
- استرابیسم : یکی از رایج ترین دلایل بروز اختلال تنبلي در چشم است ؛ در این حالت بین ماهیچه های نگهدارنده چشم هماهنگی وجود ندارد و این موضوع می تواند سبب بروز انحراف چشم شود.
- محرومیتی : این نوع از اختلال ، هنگامی رخ می دهد که در ناحیه چشم یک نقص ، هم چون وجود لکه در عدسی ( مانند بیماری آب مروارید ) وجود داشته باشد.
- انکساری : این نوع از عارضه ، به علت وجود تفاوت زیاد بین قدرت بینایی دو چشم در اثر مواردی هم چون آستیگماتیسم ، دور بینی و نزدیک بینی رخ می دهد.
شدت تنبلی در چشم ها به چه عواملی بستگی دارد ؟
- سنی که شخص به آن مبتلا می شود.
- بازه زمانی که فرد به آمبلیوپی دچار شده است.
- زمان شروع درمان
هنگامی فرد ، مبتلا به تنبلي در چشم می شود که چشم او در کودکی دید طبیعی خود را پیدا نکند. در بیشتر مواقع این اختلال در یکی از چشم ها بروز پیدا می کند. در رابطه با میزان شیوع این اختلال چشمی ، باید بگوییم که تنها در بین 3 درصد از مردم دیده می شود.
تنبلي چشم ، می تواند سبب بروز بسیاری دیگر از بیماری های چشمی هم چون دور بینی ، نزدیک بینی ، انحراف چشم و غیره شود. زمانی که توانایی دید یکی از چشمان بیمار ضعیف تر از دیگری باشد ، مغز از بین دو چشم ، چشم سالم را جهت دیدن انتخاب کند ، این روند باعث می شود که راه ارسال تصویر از مغز، به چشم ضعیف تر مسدود شده و تنبلی چشم رخ می دهد ، در اصطلاح گفته می شود چشم بیمار خاموش شده است. این اختلال ، معمولا در سنین پایین ( کودکان زیر 6 سال ) رخ می دهد.
توضیحات جراح و متخصص بیماری های چشم در رابطه با تنبلی چشم
شایع ترین علائم در تنبلی چشم کودکان
علائم تنبلی چشم در کودکان می تواند شامل موارد زیر باشد:
- کمبود دید در یک یا هر دو چشم
- خستگی زودرس یا کسلی چشم در زمانی که فرزند نیاز به تمرکز دارد ، مانند مطالعه یا بازی
- عدم توانایی در تشخیص فواصل ، مخصوصاً در فعالیت هایی که نیاز به دید دقیق دارند.
- عدم تمایل و اجتناب از فعالیت هایی که دید را تقویت می کنند.
- کودک تمایل به پلک زدن سریع یا بستن چشم ها خواهد داشت.
- دشواری در تشخیص صحیح دور یا نزدیک بودن اشیا توسط کودک
اگر شما یا هر فردی از این علائم را در کودک مشاهده کردید، بهتر است به یک پزشک چشم پزشک مراجعه کنید تا مشکل شناسایی شود و درمان مناسبی ارائه شود.
معاینه تنبلی چشم در کودکان
کودک 3 یا 4 ساله ای که مبتلا به این بیماری هستند ، خود از این موضوع اطلاع ندارد. دلیل این بی اطلاعی آن است که وی همیشه دنیا را این چنین دیده است. بنابراین والدین باید کودک خود را نزد پزشک متخصص ببرند پزشک در صورت نیاز غربالگری را در بهترین کلینیک چشم پزشکی کرج انجام می دهد.
مشکل تنبلی در چشم در کودکان برای والدین ناشناخته است و از آن جا که تنها راه درمان این مشکل ، تشخیص به موقع است ، پیشنهاد می دهیم قبل از 6 سالگی کودک خود را حداقل سه بار نزد چشم پزشک ببرید چرا که رفع این مشکل در کودکان 6 ساله کمی دیر است. درواقع درمان چنین مشکل بینایی ، بهتر است زمانی انجام شود که هنوز ارتباطات پیچیده مغز و چشم در کامل شکل نگرفته است و در حال تکمیل است.
معاینه تنبلی چشم در کودکان از سه سالگی آغاز می شود و درصورت نبود مشکل سالی یکبار تا 6 سالگی این روند ادامه پیدا می کند. طبق نظر پزشک هر3 الی 6 ماه جهت انجام معاینه باید ملاقات با پزشک انجام شود.
دلایل شایع تنبلی چشم
به دلیل اینکه این بیماری با تجربه غیر عادی بینایی در ابتدای زندگی ایجاد می شود ، مسیرهای عصب بینایی در پشت مغز و چشم ، میان لایه ای نازک از بافت شبکیه تغییر می کند. به شکلی که یکی از چشم ها ضعیف تر عمل کرده ، سیگنال های بینایی دریافت آن از مغز کمتر می شود. در این صورت تصویر دیده شده از مغز ضعیف تر و یا به کل دیده نمی شود. از جمله شایعترین و مهمترین موارد ایجاد این بیماری ، نداشتن تعادل در عضلات چشم می باشد. این عارضه منجر به ضربدری یا معکوسی شدن چشم ها می شود. مورد دیگر نیز ، اختلال در وضوح تصویر میان چشم ها می باشد که با استفاده از عینک و لنز قابل درمان است. اگر مشکل وضوح کامل در اوایل تولد نوزاد وجود داشته باشد یکی از انواع شدید تنبلی چشم می باشد که در صورت عدم درمان موجب افت دائمی بینی می شود.
چه ورزش هایی منجر به بهبود تنبلی چشم در بزرگسالان می شود ؟
استفاده از ورزش ها و برنامه های بینایی که اپتومتریست به صورت تخصصی آن ها را طراحی کرده است ، برای بهبود بینایی بزرگسالان مفید می باشد اما از تمرینات آنلاین برای این افراد به هیچ عنوان استفاده نمی شود ، زیرا عوارض خطرناکی را به دنبال دارد. این تمرینات آموزشی با نظارت پزشک توسط افراد کارشناس انجام می شود تا بتواند به بهبودی سرعت بخشد. این بیماری یکی از انواع رایج در کودکان است اما بزرگسالان نیز به آن دچار می شوند. به طور معمول یکی از چشم ها در این بیماری ضعیف است و حرکت آن به سمت بیرون یا داخل سرگردان می باشد. بهترین راه درمان آن تشخیص به موقع است. با توجه به اینکه تشخیص تنبلی چشم در کودکان سخت است و اگر به طور دوره ای معاینه نشود و تا بزرگسالی ادامه داشته باشد ، فرد به فاجعه ای مانند از دست دادن بینایی دچار می شود.
چه روش هایی برای تشخیص تنبلی چشم وجود دارد ؟
تشخیص تنبلی چشم ، یکی از مهم ترین اقدامات برای بهبود وضعیت دید فرد است . امروزه ، با پیشرفت های علم پزشکی ، روش های مختلفی برای تشخیص زودهنگام تنبلی چشم وجود دارد که یکی از روش های معمول برای تشخیص این عارضه ، انجام آزمایش های بینایی است . این آزمون ها شامل :
- اندازه گیری دقیق دید
- تعیین قدرت دید در فواصل مختلف
- بررسی توانایی چشم در تمرکز و پردازش تصاویر
- تصویربرداری چشمی گرفتن تصاویر از عروق چشم
- بررسی جریان خون در عروق چشم
- تصویربرداری هوشمند و تحلیل داده های دیداری
با استفاده از ترکیب این روش های پیشرفته ، امکان تشخیص زودهنگام تنبلی چشم و تعیین بهترین روش های درمانی فراهم می شود . از آنجایی که تنبلی چشم می تواند تاثیر مستقیمی بر دید و کیفیت دید داشته باشد ، تشخیص و مداخله زودهنگام آن می تواند در جلوگیری از افزایش مشکلات در زندگی روزمره فرد موثر باشد . در واقع این پروسه به افراد کمک می کند تا با اطمینان و اعتماد به نفس بیشتری به در فعالیت های اجتماعی حضور داشته باشند و به طور کلی زندگی سالم تری را تجربه کنند.
نقش تغذیه مناسب در درمان تنبلی چشم کودکان
تغذیه مناسب برای پیشگیری از تنبلی چشم در کودکان بسیار حیاتی است . مواد غذایی مفید می توانند تاثیر بسیاری بر روی بینایی کودکان داشته باشند . بنابراین ، داشتن تغذیه مناسب و رژیمی که حاوی ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز باشد ، به پیشگیری از این نوع بیماری در کودکان کمک می کند . تعداد زیادی مواد غذایی وجود دارند که می توانند بر بینایی کودک اثر گذاشته و در نهایت از بروز هرگونه بیماری مرتبط با چشم جلوگیری کنند . البته در این میان نمی توان نقش مکمل های چشمی در درمان این بیماری را نادیده گرفت اما باید بدانید که بدن کودکان نسبت به مواد مغذی غذای واقعی بیشتر واکنش نشان داده و فرایند درمان تنبلی چشم زود تر طی خواهد شد. در ادامه می خواهیم شما را با برخی از این غذاهای مفید آشنا کنیم :
اسیدهای چرب امگا ۳ : برای بهبود سلامت مغز و چشم کودکان ، وجود مقدار زیادی از اسیدهای چرب امگا ۳ در رژیم غذایی آنها بسیار حائز اهمیت است . مصرف روزانه ۱ تا ۲ گرم از این اسید ها توصیه می شود که می توان آن را از طریق غذاهای دریایی ، استفاده از دانه های کتان یا چیا به مقدار کافی جذب کرد .
ویتامین A : جگر بهترین منبع ویتامین A و همچنین مواد غذایی نظیر سیب زمینی شیرین ، هویج، فلفل و غیره نیز این ویتامین را در اختیار دارند و می توانند در کاهش تنبلی چشم کودکان موثر باشند .
ویتامین C : میوه ها و سبزیجات ، به ویژه مرکبات و سبزیجاتی مانند بروکلی ، گل کلم بهترین منابع ویتامین C هستند.
مواد غذایی حاوی روی : فعالیت بیش از ۳۰۰ آنزیم در سراسر بدن با مصرف روی به مقدار کافی ، ضروری بوده و التهاب را کاهش می دهد . روی می تواند به ساخت ویتامین A که برای چشم مفید است کمک کرده و منجر به بهبود دید در شب و درمان تنبلی چشم شود.
انواع آزمایش ها برای تشخیص تنبلی چشم
پزشک تنبلی در چشم را طی یک آزمایش کامل تشخیص می دهد. به خصوص اگر یک چشم ضعیف تر از چشم دیگر باشد ، احتمال تنبلی در چشم را مدنظر می گیرند. اما جهت تشخیص این مشکل در سنین مختلف فرایند های متفاوتی پیش گرفته می شود که در ادامه کامل به شرح آن ها پرداخته ایم.
آزمایش نوادان در سه ماهگی
- در این دوران آزمایش رفلکس قرمز انجام می شود.
- طی این آزمایش نوری به محور بینایی تابیده می شود که به موازات مردمک متسع امتداد دارد.
- در این شرایط مردمک شبیه به یک نور درخشان و یکنواخت قرمز نارنجی دیده می شود.
- اکنون افتالموسکوپ را به فاصله یک بازو از بیمار نگه داشته و هنگامی که بیمار به نور نگاه می کند هر مشکلی که به کل مسیر نور یا قسمتی از آن آسیب زده است ، نمایان می شود.
آزمایش تنبلی چشم در شیر خواران 1 الی 2 سال
در این بازه سنی پزشک تمرکز کودک را د دنبال کردن اشیا بررسی کرده و عدم وجود یا وجود استرابیسم یا لوچی را نیز چک می کند.
آزمایش کودکان نوپا 2 تا 3 سال
در این سن کودک تحت آزمایش های رفلکس قرمز ، فوتواسکرین و معاینه قدرت بینایی به روش اتوماتیک قرار می گیرد.
آزمایش کودک 4 الی 6 سال
این آزمایش ها مانند بینایی سنجی ساده است. بدین صورت که کودک یک چشم خود را می بندد و با چشم دیگر عکس یا حروف را نگاه کرده و به سوالات پزشک پاسخ می دهد. ( این روند باید برای هر دو چشم انجام شود.)
چه روش هایی جهت پیشگیری از تنبلی چشم وجود دارد ؟
همیشه شنیده اید که پیشگیری بهتر از درمان است. به همین علت پیشگیری از تنبلی چشم اهمیت بالایی به خود اختصاص داده است. یکی از راهکار های جلوگیری از ابتلا فرزند دلبندتان به این عارضه این است که در سنین پایین او را به معاینات پزشکی برده و مرتب از سلامت چشم های او اطلاع داشته باشید. تشخیص به موقع همواره به درمان بهتر و سریع تر کمک می کند.
درمان دارویی
بسته به سن و شرایط بیماری ، عوامل درمانی متفاوت است اما مواردی که جزو درمان تنبلی چشم محسوب می شوند ، شامل موارد زیر هستند:
عینک اصلاحی
در برخی موارد برای درمان تنبلی چشم ، عینک اصلاحی استفاده می شود . این عینک ها شامل لنز هایی هستند که تصویر را به گونه ای اصلاح می کنند که فشار بیشتری بر روی چشم تنبل وارد شود و آن را تشویق به کار کنند . در واقع این لنز ها به گونه ای طراحی شده اند که تصویر را در چشم تنبل به صورت واضح تر ارائه می دهند.
استفاده از عینک اصلاحی به همراه درمان های دیگر مانند استفاده از پوشش چشمی (eye patching) یا درمان استرابیسم (اگر موجود باشد) می تواند بهبود بینایی را تسریع کند . این درمان ها بسته به شدت و نوع تنبلی تعیین می شود و نیاز به نظارت دقیق پزشک بر روی پیشرفت درمان دارد . تحقیقات نشان داده است که استفاده منظم و صحیح از عینک اصلاحی می تواند بهبود بینایی در افراد مبتلا به تنبلی چشم را تسریع کند ، به شرطی که از آن به صورت منظم و با رعایت دقیق دستورات پزشک استفاده شود.
محافظ یا پچ چشم
استفاده از محافظ یا پچ چشم باعث ایجاد یک تحریک بینایی قوی تر در چشم تنبل می شود ، چرا که چشمی که پوشیده شده است نمی تواند تصویری را ارسال کند و چشم تنبل باید بیشتر تلاش کند تا تصویر را به مغز ارسال کند . این تمرین مکرر به عضلات چشم و سیستم بینایی ، کمک می کند تا قدرت بینایی در چشم تنبل بهبود یابد.
استفاده از محافظ یا پچ چشم باید تحت نظارت یک پزشک چشم پزشک صورت گیرد و مدت زمان استفاده را پزشک مشخص می کند . توجه به راهنمایی های پزشک بسیار مهم است تا از ایجاد هرگونه مشکل یا تأخیر در درمان جلوگیری شود.
قطره چشم
اگر چشم قوی تر دچار نزدیک بینی باشد ، از قطره آتروپین در چشم قوی استفاده می شود ، این قطره دید چشم قوی را تار می کند ، منجر به استفاده بیشتر از چشم ضعیف شده و آن را به مرور قوی می کند.
نحوه درمان تنبلی چشم چگونه است ؟
در صورتی که این اختلال به موقع تشخیص داده شده و جهت درمان آن اقدام شود ، به آسانی قابل درمان خواهد بود .
معمولا پزشک معالج در بهترین کلینیک چشم پزشکی کرج ، جهت درمان تنبلي چشم با بستن چشم سالم ، مانع دید آن چشم می شود. ( با این روش مغز ، می پذیرد این بار با چشم تنبل ببیند. درمان با این روش درمانی ممکن است ماه ها به طول بیانجامد. لازم به ذکر است در طول دوره درمان ، چشم پزشک اقدام به باز کردن چشم سالم بیمار می کند زیرا در غیر این صورت احتمال آسیب دیدن چشم سالم وجود دارد ).
در برخی از مواقع نیز استفاده از لنز و عینک ، جهت درمان این بیماری تجویز می شود.
در بعضی از مواقع در اثر انحراف چشم ، تنبلي در چشم به وجود می آید ؛ در این صورت معمولا چشم پزشک انجام جراحی را پیشنهاد می دهد.
طبق مطالعات انجام شده گفته می شود ، دیدن انیمیشن های سه بعدی با عینک مخصوص ، کمک زیادی به درمان این بیماری چشمی ، می کند.
لازم به ذکر است سیستم بینایی افراد در سنین 8 الی 10 سالگی تکامل می یابد بنابراین با توجه به این مطلب درمان تنبلی چشم ، در افراد بالای 10 سال امکان پذیر نیست ؛ در این صورت این عارضه می تواند باعث کاهش دید شدید در یکی از چشمان بیمار شود.
برای جلوگیری از ابتلا به عارضه مذکور و در صورت ابتلا ، کودکان باید در سنین 3 الی 4 ماهگی و 2 الی 3 سالگی توسط چشم پزشک معاینه شوند. در این صورت به موقع درمان شده اند و عارضه برطرف می شود.
تنبلی چشم نامتقارن چیست ؟
این عارضه زمانی به وجود می آید که نور به روش مناسب نتواند در چشم متمرکز شود و فرد به تاری دید دچار می شود. به اصطلاح آن را تنبلی انکساری چشم می خوانند. در مواقعی که یک کودک به تنبلی نامتقارن مبتلا است به این معنی است که میزان عیب در هر یک از چشم ها متفاوت است. انکسار به معنی تمرکز نور بر روی شبکیه برای تشکیل تصویر بینایی می باشد. در این شرایط مغز از چشمی که قدرت دید بهتری دارد استفاده می کند و به مرور موجب می شود بینایی چشم تضعیف شده را خاموش می کند. در مراحل اولیه بیماری عینک می تواند راهکار مناسبی برای تصحیح عیوب انکساری در هر دو چشم باشد و موجب عملکرد یکسان هر دو چشم گردد. حال نوع دیگری از تنبلی چشم را معرفی میکنیم که نام آن انحراف چشم یا استاربیسم به معنی یک راستا نبودن مسیر هر دو چشم است . تنبلی چشم در برخی مواقع همراه با انحراف چشمی است ، چشم منحرف شده برای پرهیز از دو بینی تار می شود و به همین علت کودک از چشم سالمش استفاده می کند در نتیجه بینایی چشم دیگر که منحرف شده است تکامل نمی یابد.
تنبلی چشم در بزرگسالان
تشخیص این عارضه در افراد بزرگسال کمی دشوار است ، زیرا این بیماری هیچگونه نشانه ای به دنبال ندارد این خصیصه در افراد بزرگسال موجب گردیده که روند تشخیص را سخت و دشوار می کند. این بیماری در اشخاص بالغ درست است که علائم فیزیکی ندارد ولی یکسری نشانه غیر مستقیم وجود دارد که میتواند بیان کننده بیماری در فرد باشد به شرح زیر است :
- مشکل درک در دید
- خستگی هر دو چشم
- دشواری در دید
- سر درد
عدم درمان تنبلی چشم چه مشکلاتی را در پی دارد ؟
بی توجهی به درمان این عارضه ، عوارض و همچنین پیامدهای متفاوتی را در پی دارد که عبارتند از : انحراف ، تنبلی دائمی چشم و مواردی دیگر. از این رو کودکان در صورت ابتلا به این عارضه های چشمی ، می بایست سریعا تحت درمان قرار گیرند زیرا درمان موفقیت آمیز تنبلی چشم کودکان بالای 10 سال ، تقریبا غیرممکن می باشد.
در پایان
آگاهی و شناخت والدین از این عارضه یکی از مسائل بسیار حائز اهمیت درر پیشگیری و یا درمان به موقع این مشکل است ، زیرا در صورتی که والدین بتوانند از همان سنین کودکی ، مشکل تنبل شدن چشم کودک خود را تشخیص دهند ، در پی آن درمان نیز موفقیت آمیز می باشد. اما در صورتی که والدین شناختی به این موضوع نداشته باشند و دیر متوجه این مشکل شوند ، نیاز است تا برای درمان صبور باشند زیرا پروسه درمانی زمان بر می شود. توصیه می شود برای تشخیص به موقع ، کودک را پس از تولد ، طی ماه های 6 الی 12 ماهگی و 3 الی 4 سالگی نزد بهترین متخصصان چشم پزشکی در کلینیک نورنگاه برده تا در این خصوص و تایید سلامت چشم ، معاینات لازم انجام شود. از این رو توصیه می کنیم در صورتی که از سلامت چشم کودک خود اطمینان ندارید حتما به بهترین کلینیک چشم پزشکی کرج مراجعه نمایید تا از سلامت چشم آن ها اطمینان حاصل کنید و یا با درمان به موقع ، از مشکلات حادتر رهایی یابید.
سوالات متداول درباره تنبلی چشم
آیا تنبلی چشم ارثی است ؟
بله این بیماری زمینه ای موروثی دارد . حدود 60 درصد از افرادی که به تنبلی چشم مبتلا هستند ، نوزادان ، بزرگسالان و کودکان در رنج سنی متفاوت از مسیر ژنتیک به ارث رسیده است. اما این موضوع هیچ ارتباطی با روش های درمان و مسیر بهبود شما نخواهد داشت. شایان ذکر است که بهبود و درمان شما ممکن می شود که درصد ابتلایان نسل بعد شما به حداقل برسد.
تنبلی چشم از چه سنی آغاز می شود ؟
فرزند شما پس از تولد به مرور ساختار بینایی او تکمیل می شود. بنابراین عارضه تنبلی چشم در سال های ابتدایی در چشم فرزند پدید می آید. در نتیجه مراقبت از چشم نوزادان در سال های اولیه بسیار اهمیت دارد که اتفاقی موجب بروز تنبلی در چشم ها نشود.
زمان مراجعه به پزشک چه موقعی است ؟
بهترین فرصت برای مراجعه به پزشک برای درمان بیماری چشم فرزندان از موقع تولد تا 6 ساگی اوست و البته افرادی که سابقه این بیماری ها را دارند حتما بایستی برای کودک خود به دکتر در بهترین کلینیک چشم پزشکی نورنگاه کرج مراجعه کند.
آیا تنبلی چشم موجب کوری می شود ؟
بیماری تنبلی در چشم ها هرگز سبب نابینایی مطلق نخواهد شد. اما دید چشم را بسیار کم می کند در حدی که به مشکل بر می خورد. برای درمان این عارضه همانطور که قبلا اشاره کردیم بایستی در سنین پایین اقدامات لازم را انجام داد.
